Μυθολογία
Σύμφωνα με τη μυθολογία, η Βέροια είναι κόρη του Ωκεανού και της Θέτιδος, ή κόρη του Άδωνη και της Αφροδίτης. Η πόλη λέγεται ότι κτίστηκε από το Μακεδόνα στρατηγό Φέρωνα, ο οποίος έδωσε στην πόλη το όνομά του (το γράμμα Φ εκείνη την εποχή στην περιοχή προφέρεται σαν Β). Η εκδοχή της μακεδονικής μυθολογίας λέει ότι η πόλη κτίστηκε από το βασιλιά Βέρητα, ο οποίος της έδωσε το όνομα της μιας από τις κόρες του. Τα ονόματα των γόνων του βασιλιά ήταν Βέροια, Μίεζα και Όλγανοςκαι Ορέστης.
Ετυμολογία της ονομασίας της Βέροιας
Σύμφωνα με τους γλωσσολόγους, η κατάληξη "-ροια" είναι παράγωγο του ρήματος ρέω και προσδίδεται σε πόλεις πλούσιες σε υδάτινα αποθέματα, πράγμα το οποίο ισχύει για την περιοχή της Βέροιας. Το δε ρήμα "φέρω" στην αρχαία ελληνική ενέχει και την έννοια: "είμαι πλούσιος σε κάτι" εξ ου και "φερνή", που σημαίνει "προίκα". Για αυτό το λόγο παλιότερα γραφόταν ως Βέρροια,οι δε Τούρκοι κατακτητές την αποκαλούσαν "Καραφέρρια". Μια άλλη γλωσσολογική ερμηνεία αποδίδει την ονομασία της Βέροιας στη φράση "φέρειν ρόιας" που σημαίνει "παράγει ρόδια", πράγμα το οποίο επίσης ισχύει για την περιοχή. Τούτο, όμως, ενδέχεται και να μην ευσταθεί, γιατί κατά την άποψη των ειδικών δεν ήταν δυνατόν να ευδοκιμούν στην περιοχή οι ροδιές λόγω των χαμηλών θερμοκρασιών κατά τη χειμερινή περίοδο. Ο Όλγανος ήταν ο ποτάμιος θεός της Βέροιας. Έτσι ονομαζόταν και το ποτάμι Τριπόταμος, πριν αλλάξει όνομα..
Αρχαία χρόνια
Γνωστή από την κλασική εποχή (ο Θουκυδίδης έγραψε για την πόλη[2]), η Βέροια μεγάλωσε στις ελληνιστικές και ρωμαϊκές εποχές. Από τη Βέροια σώζεται ο μόνος εκ Ελλάδος νόμος περί γυμνασίων (167 π.Χ.). Μαζί με την Έδεσσα και την Πέλλα ήταν πρωτεύουσα της Τρίτης Μακεδονίας (Liv. 45,30,5 "Macedonia Tertia"). Ο Απόστολος Παύλος και ο Σίλας κήρυξαν στη Βέροια (σώζεται μέχρι και σήμερα το "Βήμα του Αποστόλου Παύλου"). Ο Λουκιανός το 145 περίπου μ.Χ. αναφέρει την Βέρροιαν ως πόλιν της Μακεδονίας μεγάλην και πολυάνθρωπον
Ακμή
Η σπουδαιότερη και ενδοξότερη εποχή του παρελθόντος της Βέροιας, παρ’ όλα αυτά, είναι κατά τους ελληνιστικούς χρόνους και συγκεκριμένα στη διάρκεια της βασιλείας της τελευταίας δυναστείας των Μακεδόνων, των Αντιγονιδών, η καταγωγή της οποίας ήταν από αυτή την πόλη. Κατά μία εκδοχή μάλιστα η Βέροια πρωτοέγινε έδρα του "Κοινού των Μακεδόνων", είχε Βουλή, έκοβε δικό της νόμισμα, ενώ γινόντουσαν και αθλητικοί αγώνες, που ονομάζονταν "Ολύμπια" ή και "Αλεξάνδρεια" προς τιμήν του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Παρακμή
Η παρακμή της πόλης άρχισε κατά τους πρώτους Βυζαντινούς χρόνους, εξαιτίας των επιδρομών των σλαβικών φύλων. Ωστόσο, κατά τους μέσους Βυζαντινούς χρόνους απέκτησε μεγάλη σημασία και το 985 καταλήφθηκε από τους Βουλγάρους. Απελευθερώθηκε από το Βασίλειο Β΄, ενώ το 14ο και 15ο αιώνα την εποφθαλμιούσαν οι Σέρβοι και αρκετές φορές κατάφεραν να την καταλάβουν από τους Βυζαντινούς. To 1434 περιήλθε οριστικά στην Κατοχή των Τούρκων. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας εγκαταστάθηκαν Μουσουλμάνοι και Εβραίοι. Το 1530 είχε 657 χριστιανικά και 234 μουσουλμανικά νοικοκυριά[εκκρεμεί παραπομπή]. Ταυτόχρονα, ειδικά το 17ο και 18ο αιώνα δημιουργήθηκε ελληνική αστική τάξη, εξαιτίας της ύπαρξης εμπόρων. Το 1822 συντελέστηκε η εξέγερση της πόλης εναντίον του τουρκικού ζυγού, με επικεφαλής τον Τάσο Καρατάσο. Από τη Βέροια ήταν οι οπλαρχηγοί της επανάστασης του '21 Γεώργιος Συρόπουλος, Αθανάσιος Συρόπουλος και οι άλλοι Συροπουλαίοι ή "Σύροι", καθώς και οι αδερφοί Γεώργιος και Δημήτριος Κολέμης[4]. Απελευθερώθηκε από τον ελληνικό στρατό στις 16 Οκτωβρίου του 1912. Το 1946 κηρύχθηκε πρωτεύουσα του νομού Ημαθίας.
Το ιστορικό Βήμα του Αποστόλου Παύλου είναι μνημείο παγκοσμίου ενδιαφέροντος και πηγή θρησκευτικού τουρισμού για την πόλη. Κάθε εποχή του χρόνου άνθρωποι από όλον τον κόσμο φτάνουν στη Βέροια για να δουν από κοντά τα χνάρια της περιοδείας του Απόστολου. Ο Απόστολος Παύλος δίδαξε στην πόλη της Βέροιας τον 1ο αιώνα μ.Χ. και συνέχισε το ταξίδι του ευχαριστημένος από την θερμή υποδοχή των κατοίκων της και την προσήλωσή τους στο λόγο του.
Ο Αρχαιολογικός χώρος Αγίου Παταπίου αποτελούσε το κέντρο της αρχαίας, αλλά και της παλαιοχριστιανικής Βέροιας, καθώς βρισκόταν στην ανατολική πλευρά κεντρικής οδικής αρτηρίας, που οδηγούσε από τη βόρεια πύλη του οχυρωματικού περιβόλου στο εσωτερικό της αρχαίας πόλης. Στα ερείπια κτιρίων της ρωμαϊκής περιόδου ανασκάφηκε το πιο εκτεταμένο σύνολο, που παρέχει μια πολύ σημαντική εικόνα για την οργάνωση της πόλης κατά την παλαιοχριστιανική περίοδο. Στη θέση αυτή αποκαλύφθηκαν τμήματα ενός κτιριακού συγκροτήματος με εκτεταμένα ψηφιδωτά δάπεδα, ενός παλαιοχριστιανικού βαπτιστηρίου που οργανώθηκε στους χώρους προγενέστερου ρωμαϊκού οικοδομήματος (πιθανότατα του Νυμφαίου), μιας παλαιοχριστιανικής βασιλικής μαζί με τα προσκτίσματά της, καθώς και τμήματος πιθανόν από το επισκοπείο της πόλης.
Η Βέροια, μία από τις αρχαιότερες πόλεις στην Ευρώπη, είναι γνωστή για τις 48 σωζόμενες βυζαντινές εκκλησίες που διαθέτει (72 τον αριθμό κάποτε, με αποτέλεσμα να επονομάζεται και Ιερουσαλήμ της Ελλάδος), καθώς και μια μοναδική συλλογή βυζαντινών εικόνων σε κάθε εκκλησία. Ιδιαίτερα φημισμένος είναι ο ναός της Αναστάσεως του Σωτήρος ή αλλιώς "η Εκκλησία του Χριστού". Άλλοι σημαντικοί ναοί είναι ο ναός του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου (13ος αιώνας), ο ναός των αγίων Κηρύκου και Ιουλίτης (16ος αιώνας) και ο ναός των Αγίων Πέτρου και Παύλου (11ος αιώνας), μεταξύ των λοιπών βυζαντινών κτισμάτων.
Σε μικρή απόσταση από τη Βέροια βρίσκεται η Βεργίνα, κτισμένη γεωγραφικά στη θέση των αρχαίων Αιγών, στην οποία έκανε ανασκαφές ο εξαίρετος αρχαιολόγος Μανώλης Ανδρόνικος, όπου και ανακάλυψε τον αρχαίο τάφο του Βασιλιά Φιλίππου Β'. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το σύγχρονο υπόγειο μουσείο της Βεργίνας με τους Βασιλικούς τάφους και εκθέματα από ολόκληρη την ιστορία της Μακεδονίας.
Στο Βυζαντινό Μουσείο παρουσιάζεται η ακμή της Βέροιας κατά τη Βυζαντινή εποχή με κάθε λεπτομέρεια. Στεγάζεται στον παλαιό Μύλο του Μάρκου, κοντά στα τείχη της πόλης. Στα ευρήματα συμπεριλαμβάνονται ψηφιδωτά, χειρόγραφα, έργα αγγειοπλαστικής, ξυλόγλυπτα και νομίσματα.
Το πρόσφατα ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο της Βέροιας ελκύει τεράστιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον από κάθε σημείο της γης εδώ και πολλά χρόνια και προσφέρει μια αναδρομή στο πλούσιο παρελθόν της Βέροιας, ενώ μας παραπέμπει στο ιστορικό μεγαλείο της Αρχαίας Πόλης εκείνων των χρόνων. Στις τρεις αίθουσες του Μουσείου μπορεί κανείς να δει ευρήματα από την παλαιολιθική εποχή ως και την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Τα νεολιθικά ευρήματα προέρχονται από τον οικισμό Νέα Νικομήδεια, που θεωρείται ο παλαιότερος γνωστός μόνιμος οικισμός στο ευρωπαϊκό έδαφος. Τα ευρήματα από την πρώιμη εποχή του Σιδήρου προέρχονται από το νεκροταφείο της Βεργίνας. Ανάμεσα στα ευρήματα ξεχωρίζουν μια χάλκινη υδρία του 4ου αιώνα π.Χ., η στήλη του Γυμνασιαρχικού Νόμου, στην οποία περιγράφεται η λειτουργία της μέσης και ανώτερης εκπαίδευσης στο Γυμνάσιο της Βέροιας, καθώς επίσης η προτομή του θεού Ολγάνου, του 2ου αιώνα μ.Χ., που ανακαλύφθηκε στον Κοπανό.
Επίσης, μόνιμη έκθεση λειτουργεί στο Μουσείο Εκπαίδευσης, που παρουσιάζει την εξέλιξη της εκπαίδευσης και των μέσων διδασκαλίας της στην Ελλάδα, από τους χρόνους των κηρωμένων πινακίδων, των περγαμηνών, της αρχαίας μελάνης και των κονδυλοφόρων μέχρι την εποχή των τετραδίων, των θρανίων και των ηλεκτρονικών υπολογιστών.[5]
Το γνωστό Βλαχογιάννειο Μουσείο Νεότερης Ιστορίας και Τέχνης εκθέτει με μοναδικό τρόπο την άνθηση της τέχνης σε αυτόν τον τόπο και την πρόοδο της νεότερης ιστορίας.
Στο παλαιό αρχοντικό Σαράφογλου στεγάζεται το Λαογραφικό Μουσείο της Βέροιας. Το μουσείο εστιάζει στη λαογραφία του τόπου, αναδεικνύοντας το πλούσιο ιστορικό των συνηθειών των κατοίκων της Βέροιας. Παρουσιάζει εκπληκτικό ενδιαφέρον το υλικό του μουσείου, ενώ παράλληλα στεγάζεται εντός ενός παλιού αρχοντικού, που σου επιτρέπει να δεις και εσωτερικά την αρχιτεκτονική της πόλης.
[Επεξεργασία]Αρχιτεκτονική
Χαρακτηριστικά είναι τα δείγματα της βεροιώτικης αρχιτεκτονικής στους παραδοσιακούς οικισμούς Μπαρμπούτα και Κυριώτισσα (Παλαιά Βέροια).
Εντυπωσιακής άποψης και αρχιτεκτονικής είναι επίσης το Δημαρχείο της Βέροιας. Χτισμένο περίπου το 1905, λειτουργούσε για πολλά χρόνια σαν γυμνάσιο αρρένων μέχρι το 1996, όπου έκτοτε στεγάζει το Δημαρχείο της πόλης.
Κάτι που σίγουρα δεν θα περάσει απαρατήρητο είναι το Δικαστικό Μέγαρο στην Πλατεία Ρακτιβάν ή πλέον στην ενιαία πλατεία Ωρολογίου. Άριστη αρχιτεκτονική και όψη Εβραϊκού Παλατιού. Έξωθεν του μεγάρου βρίσκεται η προτομή του μεγάλου Βεροιέους-Εβραίου Πολιτικού Κωνσταντίνου Δ. Ρακτιβάν (1865-1935). Σύντομα, όμως, θα σταματήσει η λειτουργία του σαν δικαστήριο, καθώς κτίζεται το Νέο Δικαστικό Μέγαρο της Βέροιας στην είσοδο της πόλης. Απ' ό,τι προβλέπεται θα μετατραπεί σε μουσείο.
Το νεόκτιστο Συνεδριακό κέντρο της Βέροιας συνδυάζει μοντέρνα αρχιτεκτονική και πρωτοποριακή όψη. Ο εσωτερικός του χώρος είναι άψογα διαμορφωμένος, με 2 μεγάλες αμφιθεατρικές αίθουσες. Επίσης εκεί φιλοξενούνται παραστάσεις από όλον τον κόσμο.
Το Ανοικτό Θέατρο "Μελίνα Μερκούρη", που τοποθετείται στο Άλσος Παπάγου, είναι μεγάλο και εντυπωσιακό. Στο θέατρο φιλοξενούνται πολλές παραστάσεις και εκδηλώσεις από ολόκληρη τη χώρα.
Φυσική διάπλαση
Η παρουσία του πράσινου είναι παντού ορατή στη Βέροια, είτε χάριν στη φύση είτε στους ανθρώπους. Οι γραφικοί πεζοδρομημένοι δρόμοι της φέρουν όμορφα δεντράκια κατά μήκος τους, δίνοντας χάρη και ευχαρίστηση στους διερχόμενους πεζούς. Οι κάτοικοι επιλέγουν πάντα να δημιουργούν κήπους στο εξωτερικό του σπιτιού τους για να το ομορφαίνουν, διαφορετικά φυτεύουν δεντράκια ή γεμίζουν τα μπαλκόνια τους πανέμορφα φυτά.
Ο ποταμός Τριπόταμος διασχίζει το δυτικό μέρος της πόλης και μπορεί κανείς να περπατήσει στα γεφυράκια και την κοίτη του.
Στοιχείο της πόλης είναι τα πάρκα. Η κεντρική πλατεία της πόλης, Εληά, δικαίως ονομάστηκε "μπαλκόνι της Βέροιας" αφού τοποθετείται σε πλαγιά, στα όρια του κέντρου της Βέροιας και της γύρω περιοχής. Προσφέρει φυσική ομορφιά και χαλάρωση είτε προτιμήσετε το δημοτικό περίπτερο της πόλης για καφέ ή γεύμα, είτε προτιμήσετε να περπατήσετε κατά μήκος του πάρκου που καταλήγει στους Αγίους Αναργύρους.
Το νομό Ημαθίας, που βρίσκεται η Βέροια, διασχίζει ο ποταμός Αλιάκμονας, ο μεγαλύτερος ποταμός στην Ελλάδα. Το φράγμα που έχει δημιουργηθεί είναι άριστο δείγμα φυσικού κάλλους και μοναδικό θέαμα για τον κόσμο. Κατά τη θερινή περίοδο, η νεολαία της Βέροιας πραγματοποιεί θεάματα και συναυλίες στις όχθες του.
Λόγω του Βερμίου που είναι ένα κατάφυτο βουνό με πολλές πηγές, η πόλη έχει το πλεονέκτημα να διαθέτει πλούσιους υδατικούς πόρους. Ένα χαρακτηριστικό στοιχείο της Βέροιας μάλιστα, που σπάνια συναντάται σε άλλες πόλεις στην Ελλάδα, είναι οι πάρα πολλές δημόσιες βρύσες με κρύο νερό που τρέχει 24 ώρες το 24ωρο. Αυτές είναι συνήθως χτιστές με κόκκινο τουβλάκι και βρίσκονται διάσπαρτες σε κάθε γωνιά της πόλης. Ο λόγος που οι βρύσες αυτές δεν κλείνουν, είναι η μεγάλη πίεση που υπάρχει μέσα στο δίκτυο της ύδρευσης και που με κάποιον τρόπο πρέπει να εκτονωθεί για να αποφευχθούν οι ζημιές στους αγωγούς!
Δραστηριότητες
Το Χιονοδρομικό κέντρο Σελίου απέχει μόλις 24 χλμ από τη Βέροια και είναι ιδανικός προορισμός για χιονοδρόμους και λάτρεις των ακραίων αθλημάτων ή απλά προσφέρεται για μια απόδραση από την καθημερινότητα και για ένα ζεστό τσάι με θέα το βουνό του Βερμίου. Το εν λόγω χιονοδρομικό κέντρο στο Σέλι είναι το πρώτο οργανωμένο χιονοδρομικό κέντρο στην Ελλάδα. Στο χώρο αυτό διεξήχθησαν το 1934 οι πρώτοι Πανελλήνιοι Χιονοδρομικοί Αγώνες.
Το καλοκαίρι του 2008, ο Σύλλογος Νεολαίας της Βέροιας, δημιούργησε το Aliakmonas River Youth Festival, ένα θέαμα που συνδυάζει τη μουσική και τον αθλητισμό, πλάι στον ποταμό Αλιάκμονα. Περιλαμβάνει συναυλίες, αθλητικές δαστηριότητες ήπιες αλλά και πιο ακραίες και κατασκηνώσεις για μικρούς και μεγάλους διάρκειας 3 ημερών. Φιλοξενούνται γκρουπ και διάσημοι τραγουδιστές και η διασκέδαση κρατάει μέχρι τις πρωινές ώρες. Το φεστιβάλ διοργανώνεται κάθε καλοκαίρι και προσελκύει άτομα από όλη την Ελλάδα.
Στην καρδιά της πόλης βρίσκεται μια υπερσύγχρονη βιβλιοθήκη ευρωπαϊκών προδιαγραφών, η Δημόσια Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας, η οποία διαθέτει παιδικό τμήμα με εργαστήριο τεχνολογίας, υπολογιστές και κονσόλα παιχνιδιού και τμήμα ενηλίκων, με υπολογιστές με διαδικτυακή πρόσβαση και αναγνωστήριο. Κάθε περίοδο διακοπών παίρνουν μέρος δραστηριότητες μάθησης και δημιουργίας για τα παιδιά.
Από το 2006 δραστηριοποιείται κοινότητα ασύρματης δικτύωσης με όνομα Ασύρματο Μητροπολιτικό Δίκτυο Ημαθίας ή ΑΜΔΗ (Imathia Wireless Metropolitan Network ή IWMN). Το ΑΜΔΗ λειτουργεί εθελοντικά, ερασιτεχνικά, δωρεάν και ελεύθερα, στα πρότυπα των άλλων κοινοτήτων ασύρματης δικτύωσης όλου του κόσμου όπως στην Αθήνα, στο Seattle και αλλού.
Οικονομία
Η οικονομία της περιοχής βασίζεται κυρίως στη γεωργία και συγκεκριμένα, εκτός άλλων φρούτων και λαχανικών, στην παραγωγή του ροδάκινου - επιτραπέζιου και βιομηχανικού. Η βιομηχανική υποδομή της περιοχής αφορά κυρίως στη συσκευασία και κονσερβοποιία των φρούτων. Στην περιοχή παρασκευάζεται κομπόστα και είδη φρουτοσαλάτας, προϊόντα τα οποία έχουν μεγάλη εξαγωγική επιτυχία κυρίως στις χώρες της δυτικής Ευρώπης.
